خودآزمایی درس1::جواب سوال1:در قلمرو ادبیات وذوق روزبه روزسستی وضعف وبی ضابطگی آشکارترشد.گذشته ازحضورورواج پاره ای واژه های مغولی در زبان و ادبیات فارسی دل مردگی وبی سرانجامی وبلاتکلیفی با اندیشه ی ادبی فارسی قرین گشت ذوق هاپژمرده شدوعواطف شاعران ونویسندگان ازخلاقیت بازماند.جواب سوال2: شاهرخ میرزاپس ازآن که شهر هرات رامرکزفرمانروایی خود قرارداد با علاقه ای که به هنرو فرهنگ اسلامی داشت نظر هنرمندان وصاحبان ذوق از جمله خوش نویسان وشاعران راجلب کردوحامی نهضت بزرگ هنری عصر خویش شد.جواب سوال 3: در عصر حافظ پهنه ی وسیعی زیستگاه و قلمرو بالندگی زبان وفرهنگ فارسی بود.شبه قاره ی هندو آسیای صغیر همچنان میزبان زبان فارسی بودوآذربایجان واصفهان وفلات مرکزی ایران هم دانشوران وهنرمندان خاص خود راداشت.اقلیم پارس به رغم کشمکش های تاریخی فراوانی که دراثرروی کارآمدن خاندان تیموری جریان داشت مانندگذشته کانون جوشنده ی زبان وشعر فارسی بودوشیراز همچنان پایتخت شعر وادب این عصربه شمارمی رفت.وجود فرهنگ شهرهای بزرگی مثل نیشابورسبزوارتوس مرووبه خصوص هرات موجب شدخراسان از لحاظ شعروادب موقعیت پیشین خودراحفظ کند.ادامه درس ها
جواب سوال2:مضمون غزل های ابن یمین به رسم معمول شاعران؛عشق ودلدادگی است.
جواب سوال3:قناعت پیشگی وبی اعتباردانستن دنیا.
جواب سوال4:برای بیان انتقادهای کوبنده وطرح دیدگاه های اجتماعی واخلاقی خویش سود برده است.
جواب سوال5:ذوق وهنرعبیددرنکته یابی وانتقادهای ظریف اجتماعی جلوه می کندودر اغلب آثارش درغالب طنزولطیفه های دل نشین آشکار می شود.
جواب سوال6:وی توانسته است با استفاده از شیوه طنزدر بیان خود اوضاع نابسامان اخلاقی و فرهنگی روزگار خودرا به روشنی نشان دهد بیان او حالت کاملا انتقادی دارد و بی پرواست.او در این منظومه که حکایتی تمثیلی است وضع جامعه و دو طبقه حاکمان و قاضیانرا مورد انتقاد قرار دهد
جواب سوال7:این تندی و پر رنگی،واکنشی در برابر شدت فساد و تباهی روزگار شاعر است ،در حقیقت میزان فساد اخلاقی در ان زمان به حدی بالا بود که جز با همین زبان تلخ و گزنده و عریان نمیشد ان را بیان کرد و در رفع ان چاره جویی نمود.جواب سوال8:به نمادین و تمثیلی بودن این حکایت اشاره دارد عبید در این منظومه وضع جامعه و دو طبقه حاکمان و قاضیان زا مورد انتقاد قرار می دهد در عمق سخنان اوپیام های اجتماعی سیاسی و اخلاقی دیده می شود.خود آزمایی درس3:جواب سوال1:ِحافظ ازهمه ی علوم قرآنی ازقرائت وتفسیرگرفته تاکلام وفلسفه وعرفان بهره داشت.اوحتی شاگردشاعری سبک ویژه ی بیان خودراازقرآن کریم آموخته بودودر آگاهی اززیروبم الفاظ ومعانی ومفاهیم ازقرآن الهام می گرفت.
جواب سوال2:دوران حکومت سخت گیرانه ی امیرمبارزالدین محمدباتعصب وخشونت همراه بودوزندگی حافظ راتلخ می ساخت.شاعرآزرده حال بیشترین غزل های آبدار خودرادرمبارزه باریاکاری وعوام فریبی بالحنی نیشداروگزنده تلویحاخطاب به همین امیرریاکارمظفری سروده وباکنایه وتمسخراورامحتسب خوانده است.
جواب سوال3:لحن حافظ گزنده وتلخ توام با نیشخند وکنایه آمیز است ودر آن مایه ای از خیرخواهی واصلاح طلبی هم دیده می شود.گویی حافظ بعدازسیف فرغانی وعبید وابن یمین بارندی وهوشیاری وفرزانگی خویش شیوه ی تازه ای برای مبارزه بانابسامانی هاوبداخلاقی های جامعه برگزیده است که به مانندبیان شاعرانه ی اوتازگی دارد.
جواب سوال4:نحوه ی نگرش حافظ به زندگی به معنای وسیع کلمه از خاک تا افلاک از ملک تاملکوت رادر برمیگیرد.نگاه حافظ حتی به نازیبایی های زندگی زیباست.از ویژگی های دیگر نگاه حافظ نگرش انتقادی ونافذاوست وبهره گیری ازطنزوکمرنگ اماکارساز.مهم ترین آموزش غیر مستقیم حافظ این است که به ما شیوه ی درست نگا ه کردن به زندگی رامی آموزد.
جواب سوال5:در غزل های اجتماعی او فرهنگ گذشته ی ایران با همه ی کمال ایرانی-اسلامی خود رخ می نماید.گویی حافظ در تلفیق دو فرهنگ ایران و اسلام به مانند فردوسی به توفیق بیشتری دست یافته است ومضمونی بهترولازم ترازحماسه انسان عصر خود نیافته وهمان راباصداقتی بی مانند در عرصه شعر خودبه نمایش گذاشته است.
جواب سوال6:غزل«در آرزوی تو باشم»ازسعدی وغزل«دل می رود زدستم»از حافظ هر دودر سبک عراقی وبامختصات این سبک سروده شده اند.ساختار زبان هردو ساده ولطیف با درون مایه ی عاشقانه وعارفانه است.غزل های سعدی غالبا عاشقانه ی صرف هستند ولی غزل های حافظ عارفانه عاشقانه وآسمانی زمینی اند.
جواب سوال7:از جامی در شرح وتوضیح لمعات فخرالدین عراقی.
جواب سوال8:بهارستان.
خود آزمایی بخش نمونه اول:جواب سوال1:سبب عمده ی آن حکومت قوم بیگانه ی تاتار وخونریزی های ناشی ازآن بود.فترت وهرج ومرجی که در ای عصردر قلمروذوق و اندیشه ملاحضه می شود چیزی جز بازتاب جریان های سیاسی وپریشان حالی اقتصادی و اجتماعی پس از فتنه ی مغول نیست.
جواب سوال2:پریشانی اندیشه سستی گرفتن بنیان های فلسفی رواج خرافات وبی مسولیتی دل سپاری به قضا وقدروگسترش روح تسلیم وبی توجهی به دنیا.
جواب سوال3:بی عقیدگی برخی از ایلخانان وبی تعصبی آنان.
جواب سوال4:در میان شاعران عصرحافظ تقلیدباشدت تمام رواج داشت وبه دو صورت جلوه کردنخست تقلیداز شیوه وسبک استادان پیشین ودیگر جواب گویی شعرهای مشهورپیشینیان غالبا برهمان وزن وقافیه .ازشاعران دوره های پیش بیش ازهمه از سبک وشیوه ی کار انوری ظهیر فاریابی کمال الدین اصفهانی وخاقانی وشیوه ی داستان سرایی نظامی تقلیدمیشد
جواب سوال5:عبید زاکانی وبسحاق(ابو اسحاق)اطعمه.
جواب سوال6:«عشاق نامه»یا«ده نامه»فخرالدین عراقی.
جواب سوال7:عرفان وسیروسلوک عارفانه.
جواب سوال8:اثر جامی-در شرح وتوضیح لمعات فخرالدین عراقی(عرفان و سیر وسلوک عارفانه)
جواب سوال9:سبک غزل خواجودر دیوان حافظ بارندی وکمال هنرمندی به اوج تعالی وزیبایی رسیده ودر مواقع به نام حافظ شیرازی ثبت شده است.حافظ خود متعرف است که در بسیاری ازغزلیات خودازخواجوی کرمانی استقبال کرده
جواب سوال10:-رساله اللبادیه درمناظره ی نی وبوریا
2-سبع المثانی درمناظره ی شمشیر وقلم
3-مناظره شمس وسحاب
جواب سوال11:مدح ومنقبت امامان
جواب سوال12:عبیدزاکانی
جواب سوال13:اغلب خنده آوروگاهی رکیک است اما در پس آن پیامی اصلاح جویانه وخیرخواهانه نهفته است،
جواب سوال14:شاعر باید متانت طبع داشته باشد ودر مقابل صله وپاداش حاکمان دروغین سرفرود نیاورد.این ابیات نشاگردآن است که سیف فرغانی ازشعربرای بیان انتقادهای کوبنده وطرح دیدگاه های اجتماعی واخلاقی خویش سودبرده است بی آن که خود رادر«اصطبل ثناخوانی»گرفتار کند.
جواب سوال15:سلسه الذهب در ذکرحقایق عرفانی
2)سلامان وابسال منظومه ای تمثیلی حاوی اشارات اخلاقی وعرفانی
3)تحفه الاحرار در پند ونصیحت همراه با حکایت هاوتمثیل های فراوان
4)سبحه الابراردر ذکر مراحل سلوک وتربیت نتس
5)یوسف وزلیخا نظم داستان یوسف وزلیخا
6)لیلی ومجنون داستان معروف لیلی ومجنون
7)خردنامه ی اسکندری درذکرموعظه ونصیحت اززبان فیلسوفان یونان
خودآزمایی درس4:جواب سوال1:تاریخ نویسی در عصرحاکمیت مغول وتیمور به دو دلیل عمده رونق یافت:
1)مغولان وتیموریان به ویژه شخص تیموربه تثبیت ظبط وقایع وکشور گشایی هاوباقی نگه داشتن نام وآوازه یخویش از این راه بسیار علاقه مند بودندوبه همین دلیل مورخان را حمایت وتشویق می کردند.
2)فرزانگان ایران از بیم از بین رفتن ارزشهای فرهنگی وتاریخی ایرانیان ونیز به تثبیت رساندن مظلومیت ملت ایران در صفحات تاریخ به نگارش وقایع اقدا می کردند.
جواب سوال2:در این عصرهمان شیوه های نویسندگی دوره های قبل اقدام پیدا کرد.نویسندگان متکلف از به کار بردن واژه های ترکی که در اثرحضوروحکومت بیگانگان در فضای فرهنگ وتاریخ ایران رو به فزونی بود رو ی گردان نبودند بنا براین میزان استفاده از واژه های بیگانه ترکی که از دوره ی پیش آغاز شده بود افزایش یافت تاثیر زبان عربی نیز به مراتب بیشتر از این بود.
جواب سوال3:نثر جهان گشامصنوع ودشوارودر همان مسیرکلی نثر فنی فارسیدر قرن هفتم هجری است.دراین کتاب لغات عربی وواژه های مغولی فراوانی به کار رفته است.
جواب سوال4:اگر از پاره ای لغات ترکی ومغولی که در روزگار نویسنده ودردستگاه اداری مغولان رایج بوده است بگذریم نثراین کتاب به سبب سادگی واستحکام آن قابل توجه واز نمونه های سالم نویسندگی در قرن هشتم هجری است وبرای تاریخ نویسان بعدی سرمشق به حساب می آید.وبا نثری پخته وعالمانه نوشته شده است.
جواب سوال5:نثرجهان گشامصنوع ودشوارولی نثربیهقی تقریبا ساده وروان است.درجهانگشادرصدواژه های عربی زیاد است ولی در تاریخ بیهقی بسامد بسیار کمتری دارد.علاوه برآن نوع لغات عربی به کار رفته دراین دواثر متفاوت است.لغات عربی جهان گشا لغاتی مشکل واغلب غیر مستعمل اند اما لغات عربی بیهقی سلده ومصطلح هستند.
جواب سوال6:این کتاب درشرح ظهورچنگیزخان واحوال وفتوحات اووتاریخ خوارزمشاهیان وفتح قلعه های اسماعیلیه وحکومت جانشینان حسن صباح است.ونویسنده بهتراز هر کس توانسته است اوضاع اجتماعی وباورها وخلقیات زمانه ی مغولان رادر کتاب خویش منعکس کند.
خودآزمایی درس5:جواب سوال1:در دستگاه حکومتی هند فارسی زبان فارسی بودوشاعران فارسی گوی از نواخت وتشویق وصله هاوجوایز عالی بهره مند می شدند.بی مهری شاهان صفوی به شعر وشاعری وشاعر نوازی سلاطین بابری هند از عوامل مهم مهاجرت شاعران ایرانی به هند بوده است.
جواب سوال2:قالب عمده شعر ازلحاظ کمیت همچنان غزل وموضوع آن سخن دل بودو برخلاف گذشته خود شاعر وخواسته های(تمنیات)اومرکز توجه قرار می گرفت .مضمون غزل عموماعشق ولوازم مربوط به آن بود؛آن هم نه عشق به معبود ومعشوق برتر.
جواب سوال3:فزونی آرایه ی حس آمیزی2)کاربرد فراوان آرایه ی جان بخشی3)استفاده از ضرب المثل وتشبیه تمثیل4)استفاده از زبان والفاظ محاوره5)توجه به تجربه های ساده وروز مره ی زندگی6)رواج حکمت واستدلال عامیانه ودر نهایت رسیدن به نوعی تقدیر گرایی وتسلیم در برابر حوادث7)خیال پردازی های غریب وبی سابقه
جواب سوال4:پدر مرثیه سرایی محتشم کاشانی است وعلت شهرت اوترکیب بند معروف اوست که در دوازده بنددر رثای شهدای کربلا سروده است.
جواب سوال5:توجه به تجربه های ساده وروز مره زندگی به این معنی که شاعریک تجربه ساده«ریختن چربی کباب برآتش وشعله ورشدن آتش»رادرشعرخودبه کار برده است.غلاوه برآن آرایه های تشخیص وتمثیل نیز در آن دیده می شود.
جواب سوال6:وحشی بافقی آن راسروده وناتمام ماند.سپس وصال شیرازی آن راکامل کرد.
خودآزمایی درس6:جواب سوال1:ابداع معانی وخیال های رنگین به غزل کلیم لطف ویژه ای بخشیده است.ضرب المثل ها والفاظ محاوره که غزل این دوره را به افق خیال عامه نزدیک کرده در سخن اوبرجستگی زیادی یافته است.شهرت کلیم بیشتر به غزلیات اوست.
جواب سوال2:تازگی مضامین وتصاویر شاعرانه وپس ازآن پیچیدگی فکر ودشواری تعبیرات.
جواب سوال3:غزلیات او خیال انگیز وپز مضمون است ودر خیال بندی ونازک اندیشی های شاعرانه وبه کار بردن مضامین بدیع وگاهی دور ازذهن شگفتی آفرین است.ویژگی عمده ی شعر بیدل اشتمال بر مضمون های پیچیده واستعاره های رنگین وخیال انگیزوسرشار ازابهام وتخیل های رمز آمیزشاعرانه است.
جواب سوال4:غزل های اوست که محتوای آن ها آمیخته ای از عرفان وحکمت ومعنی آفرینی است.
جواب سوال5:الف)وجود آرایه ی حس آمیزی در«شیرین کلام وحرف تلخ »
ب)استفاده از زبان والفاظ محاوره «جان به لب رسیدن حرف تلخ»
ج)مضمون آفرینی وخیال پردازی
جواب سوال7:عرفات ومحیط اعظم.
خودآزمایی نمونه بخش3:جواب سوال1:دراین عصرشعر از حوزه ی تصرف شاعران با سواد وآگاه به فنون ادب خارج شده ودر دسترس عامه قرار گرفت.این امر ازآن جهت که شعر میان مردم رفت وبا مضمون ها وقلمروهای تازه ای در آمیخت حرکتی سودمند بود اما از جهت دیگر چون افراد کم اطلاع وعامی به شعر رو می آوردند وآن راازاستواری وسلامت پیشین خود دور می کردند برای آینده ی ادبیات زیان بار بود.
جواب سوال2:با نفوذروز افزون زبان ترکی وعربی در عصر صفوی زبان فارسی رو به ضعف وسستسی نهادچرا که صفویان از آذربایجان برخاسته بودند بنا براین به زبان ترکی تعلق خاطر داشتند.هم چنین با حضور علمای غربی زبان شیعه در حوزه های علمی زبان عربی بار دیگر در کانون توجه قرارگرفت وناهمواری های تازه ای در قلمرو زبان فارسی پدید آورد که بعدهاموجب تضعیف وبیماری زبان مخصوصا در قلمرو نثر شد.
جواب سوال3:او گفت«من راضی نیستم شاعران زبان به مدح وثنای من بگشایند.بهتر است قصیده درشان حضرت علی(ع) وامامان معصوم بگویند وجایزه ی خود را ابتدا از ارواح مقدس آنان وپس از آن از ماتوقع نمایند.»
الف)جان بخشی به اشیا ب استفاده از زبان و الفاظ محاوره
پ)توجه به تجربیات عا میانه ت)استفاده از نوعی استدلال عامیانه
ث)خیال پردازی غریب وبی سابقه (نازک خیالی)
جواب سوال6:خلد برین؛ناظر ومنظور؛فرهاد وشیرین که در هر سه ی آن ها به طریقه ینظامی نظر داشته است.
جواب سوال7:جلالیه که زمینه ی اصلی آن عشق است.
خود آزمایی درس7:جواب سوال1:عوامانه شدن نثرودرآمیختن آن باالفاظ وتعبیرات عربی
جواب سوال2:سادگی صراحت بیان ایجاز وپختگی ازاختصاصات نثراوست.
جواب سوال3:-رواج صنعت چاپ وتاسیس وگسترش روزنامه نویسی2-گسترش سواد خواندن ونوشتن در بین مردم 3-رفتن دانش آموزانودانشجویان ایرانی به اروپا وآشنایی با پیشرفت های دنیای جدید4- تاسیس مدرسه دارالفنون با کوشش امیر کبیر5-رواج سفر نامه نویسی6- رواج وگسترش ترجمه از زبان های اروپایی.
جواب سوال4:ترجمه ی حاجی بابای اصفهانی؛مسالک المحسنین؛سیاحت نامه ابراهیم بیگ؛شرح زندگانی من.
جاب سوال5:نوعی سفرنامه خیالی؛موضوع آن سفررویایی گروهی باتخصص های گوناگون است که مامور می شوندبه قله ی دماوندصعود کنند.تمام ماجرای کتاب گفتو گوها وچاره اندیشی های همین گروه کوهنورد است.
جواب سوال6:جمیزموریه نویسنده انگلیسی وبه قصد انتقاد از ایرانیان عصر قاجاری وبرخی ازآداب ورسوم آن زمان نوشته است.
خودآزمایی نمونه بخش4:جواب سوال1:حاج زین العابدین مراغه ای-اثری تاریخی خواندنی وشیرین که هر چند از لحاظ زمان ومضمون با روزگار ما فاصله زیادی دارد ومربوط به زمان گذشته است اما تازگی وجذابیت خود را حفظ کرده است.
جواب سوال2:میرزا مهدی خان استرآبادی منشی مخصوص نادر شاه.این اثر نماینده ی نثر فنی ومتکلف است.
جوابسوال3:از میرزاابوالقاسم فراهانی به شیوه ی گلستان سعدی.
جواب سوال4:تشریح اوضاع اجتماعی به ویژه روشن کردن جریان کار های دولتی واداری در ایام زندگانی خود.
خودآزمایی درس8:جواب سوال1:میر سید علی مشتاق؛سید محمد علی شعله وآذر بیگدلی بودند وبعدها گروهی دیگر از قبیل طبیب اصفهانی؛میرزا نصیر اصفهانی؛سید احمد هاتف اصفهانی وعاشق اصفهانی هم به آن ها پیوستند.آنان در جهت احیای سنت های ادبی دوره های پیشین که در عصر حافظ وسعدی ومولوی معمول بود تلاش می کردند.
جواب سوال2:زیرا عمومیت یافتن تقلید از شاعران گذشته راه را بر هرگونه تازگی وابتکار در شعر بست.ودر این میان شاعری توانا وکامیاب تر بود که بهتر می توانست از عهده ی تقلید استادان پیشین برآید.
جواب سوال3:موضوع غزل همچنان عشق؛هجران وفراق بود اما به جای آن که مانند شاعران عصر حافظ و مولوی بریک تجربه ی مستقیم واصیل عارفانه وبیان عواطف اصیل متکی باشد بر بازگویی وتکرار وتقلید مضامین عاطفی تکیه داشت.
جواب سوال4:زیرا مردم وشاعران صاحب دل عموما بر مذهب شیعه بودند واز ابزار وعواطف دینی خود در شعر لذت می بردند.
جواب سوال5:وی از طبقه سادات اصفهان بود وبا بازگشت به روش قدما تا حد معتدلی علاقه به صنایع بدیعی را که در عصر صائب از یاد رفته بود از نو بر انگیخت.او در شیوه ی قدما به طرز گویندگان عراق وفارس توجه داشت.
خودآزمایی درس9:جواب سوال1:تذکره آتشکده از آذر بیگدلی است وشرح حال مختصر وگلچینی از اشعار850شاعر پارسی گوی در آن گردآمده است.
جواب سوال2:اخوانیات یا نامه های دوستانه که در واقع زیرمجموعه ی نوعی ادبی ترسل قرار می گیرد؛نامه هایی منثور یا منظوم است که شاعر یانویسنده خطاب به دوستان وگاهی همه ی مردم می نویسد.اخوانیات در نثر فارسی دامنه گسترده تری داشته که از ویژگی های عمده ی آن رعایت سجع درآن ها بوده است.از اخوانیات منظوم می توان از نامه رشیدالدین وطواط به خاقانی نام برد کا خاقانی به آن پاسخ داد.هم چنین برخی از غزل های حافظ جنبه ی نامه ای دارند ومی توان احتمال داد که آن ها راخطاب به شاهی در ولایت دیگر فرستاده است.
جواب سوال3:مضمون ترجیع بند هاتف؛عشق عارفانه ودعوت به انصاف وسعه ی صدراست.هاتف در این ترجیع بند لحنی گرم شور انگیز وصمیمانه دارد.
جواب سوال4:هنرفروغی در غزل سرایی است وسرمشق وی در این کار سعدی وحافظ بوده.
خودآزمایی نمونه بخش5:جواب سوال1:نشانه های ضعف وپراکندگی وپریشان حالی که تقریبا خود را پس از دوره شاه عباس کبیر نشان داد باعث شد در چنین روزگار آشفته ای توجه به شعر وغزل نه تنها برای پیشه وران وعلما ودانس وران زمینه مساعدی نداشته باشد بلکه نوعی رمیدگی از شیوه های افراطی مضمون پردازی وتخیلات دور ودراز شاعرانه به وجود آید وسبب شود تقلیدی که از دوره حافظ به بعد در بین شاعران کم و بیش دیده می شد در این دوره کاملا عمومیت پیدا کند وبه این ترتیب راه بر هر نوع تازگی وابتکاری بسته شود.در این میان شاعری توانا تر وکامیاب تربود که بهتر می توانست از عهده ی تقلید استادان پیشین برآید.
جواب سوال2:آشفتگی در اوضاع واحوال اجتماعی ومضمون پردازی افراطی در سبک هندی سبب بازگشت به سبک های پیش از سبک هندی شد.اما در این مرحله از دعوت به بازگشت تحول شگرفی در فضای شعر فارسی پیش نیامد ودر قلمرو تخیل وموسیقی شعر وحتی زبان چیز تازه ای به شعر افزوده نشد. تقلید از سبک شاعران پیشین راه را برای هر گونه ابتکار بسته بود وحتی موفق ترین شاعران این دوره به پای استادان گذشته نرسیدند.
جواب سوال3:در غزل از سعدی وحافظ وامیر خسرو ودر قصیده ازطرزخاقانی وانوری پیروی می کردند.
جواب سوال4:غزل قالب عمده ی شعر در این دوره بود.
خودآزمایی درس10:جواب سوال1:در این دوره که موجبات بازگشت به اسلوب های کهن از هر حیث فراهم شده بود.شعر در میان علما و خواص مورد توجه قرار گرفت وگرایش طبقات پایین وپیشه وران به این امر نسبتا کاهش یافت؛زیرا دیگر صرف داشتن قریحه برای شعر وشاعری کافی نبود وبدون آشنایی لازم با بعضی از اصول وقواعد هیچ شاعری نمی توانست شعری بسراید که نزد ادب شنا سان زمانه مقبول افتد.
جواب سوال2:یعنی شعر این دوره بیشتر به عالم طبیعت ومحسوسات نظر دارد وتشبیهات وتوضیحات ملموس وحسی است ومعادلاتی قابل تصور در دنیای خارج دارد وذهنی نیست. به عبارت دیگرتوصیفات این دوره مثل سبک خراسانی محسوس وواقع گرایانه است وشاعران این دوره از عالم درون کمتر بهره می برند.
جواب سوال3:از نظر محتوا ومضمون هنر شعر این دوره باز آفرینی مضامین واندیشه هایی است که یک بار در عصر شکوه مکتب خراسانی در ادب فارسی تجربه شده است.روی هم رفته شاعران این عصر با وجود رویارویی با دنیایی تازه وکاملا متفاوت با گذشته نتوانسته اند چیزی کاملا ابتکاری و بی سابقه در عرصه ی سخن فارسی بیا فرینند واگر توفیقی هم داشته اند در تکرار واحیای اندیشه هایی بوده که یک بار به صورت ابتکاری وبدیع بر قلم شاعران پیشین گذشته وبه نام آن ها رقم خورده است.
جواب سوال4:در این دوره تصوف هم نسبت به دوره های گذشته تا حدی رواج پیدا کرد وشعر وسیله ی نشر عقاید وتعالیم عرفا قرار گرفت هر چند شعر صوفیانه در این دوره فراوان است اما به لحاظ کیفیت با آنچه فی المثل در عصر حافظ ومولانا دیده ایم قابل مقایسه نیست به ویژه اینکه تصوف در اثر مخالفت شدید فقها ومتشرعان دربین عامه نفوذی در خور پیدا نکرده بود.در این دوره شعر عموما از چاشنی عرفان بی بهره مانده است وفقط معدودی از عرفا ومتصوفه غزل عرفانی می گویند یا دست کم مایه هایی از مابعدالطبیعه رادر شعر خود آشکار می کنند.از اینکه بگذریم شعر این دوره راباید شعری آفاقی وعینیت گرایی معرفی کرد.
جواب سوال5:فتحعلی خان صبا در قصیده وغزل از صباحی بیدگلی وآذر بیدگلی پیروی می کرد.هر چند شعرش از نظر لطافت بیان به پای اشعار آن دو نمی رسد ولی از لحاظ لفظ وعبارت از کلام آن ها استوارتر می نماید.درطرز مدیحه شعراو گاهی سبک مسعود سعد را به خاطر می آورد اما لطف کلام وروانی سخن مسعود در کلام صبا دیده نمی شود.طرز صبا به ویژه در قصیده سرایی سرمشق اکثرسخن سنجان عصر وی بوده است.بااین حال در شعر او برخی مسامحه ها و ناپختگی های انشایی ودستوری وپاره ای سهل انگاری الفاظ وترکیبات به چشم می خورد.
جواب سوال6:این کتاب در قالب مثنوی در مدح فتحعلی شاه وآمیخته به اندرز وهجووبه به تقلید از تحفه العراقین خاقانی سروده شده است.
جواب سوال7:در این دوره زمینه ای فراهم شد تا برخی شاعران –مانند صبا- به حماسه روی آورند وآثاری در این زمینه پدید آید.برای نمونه ؛منظومه ی«خداوند نامه ی»صبا؛حماسه ای مذهبی است و«شهنشاه نامه»یاو که به وقایع عصرفتحعلی شاه وآقامحمد خان وجنگهای عباس میرزا با سپاه روسیه ی تزاری می پردازد حماسه ای تاریخی است که به تقلید ازشاهنامه وبر همان وزن در چهل هزار بیت سروده شده است.خم چنین علاقه مندی به داستان های کهن وروح حما سه ای ملی ایران در شعرقاآنی در قالب واژه ها وصنحه های پر آب وتاب وتلمیح به حوادث عصر حماسه هابروز کرده است.
خودآزمایی درس11:جواب سوال1:نشاط از نظر غزل سرایی در بین هم روزگارانش تا حدی کم نظیر است وغزل های اورنگ وبوی فلسفی وعرفانی دارد وتقلیدی استادانه از شیوه ی غزل سرایی حافظ است .قصاید او نیز که در بعضی ازآن هاترکیب های نا مانوس وصنعت پردازی های متکلفانه به چشم می خورد اغلب از سادگی بیان ولطف اندیشه برخوردارند.
جواب سوال2:وصال شیرازی شاعری را هیچ گاه وسیله ی معشیت ونردبان ترقی در دستگاه دیوانی قرار نداد.چون انواع خط را نیکو می نوشت از راه کتابت قرآن روزگارمی گذراند وبه رونویسی از دیوان های شعر وکتب ارزنده توجهی خاص داشت.
جواب سوال3:به علت آن که یغما درآثار خود-چه نظم وچه نثر-مظالم وفجایع عصر خویش را ضمن هجوو هزل های تند وبی پروا بر ملا می کند وفساد اجتماعی آن روزگار را به خوبی نشان می دهد.
جواب سوال4:از یغما نامه هایی باقی است که به دوستان وبستگان ودانشمندان عصر خویش نوشته است.او عربی نمی دانست واز این زبان بیزار بود ودر نوشته های خود نیز از به کار بردن واژه های عربی پرهیز می کرد وبه سره نویسی دل بستگی نشان می داد .
جواب سوال5:قاآنی در شعر لفظ رابر معنا برتری می دهد ودرانتخاب الفاظ استوار وسرشار وآوردن تشبیهات خیال انگیز وتعبیرات خوش آهنگ چنان قدرتی از خود نشان می دهد که خواننده را مجذوب می کند واز توجه به معنا باز میدارد.وی برخلاف پیشینیان از معنای فلسفی وعرفانی کمتر بهره برده ودر شعربیشتر باطبیعت وامور حسی نشان داده است ودرتتبع از شیوه های قدما به ویژه به انوری؛معزی وخاقانی نطر دارد.
جواب سوال6:وصال شیرازی به پیروی از بوستان سعدی.
خودآزمایی نمونه بخش ششم:جواب سوال2:از او دو مثنوی به جا مانده است.مثنوی بزم وصال را به شیوهی بوستان سعدی پرداخت وهمچنین فرهادوشیرین راکه ناتمام بودبه پایان برد والحق در این کار چیزی از وحشی کم نیاورده ودر سرودن ان به نظامی بسیار نزدیک شده است جواب سوال3:رواج این کتاب نشان می دهدکه دیگر هر بازاری اکه قریحه شاعری یا تجربهی عشقی داشته باشدنمیتواند به مجرد همان احساس و طرز بیان خویش در شمار شاعران عصر خویش در آیدجواب سوال4:در دورهی اول عصر ناصری دوران وقفه در کار شعر و ادب بود زیرا هم خود شاه جوان بی تجربه بود و هم زمامدار واقعی امور مملکت یعنی امیر کبیر به شعر و شاعری به ویژه مدیحه سرایی اعتقادی نداشت و شاعران به نامی مثل قانی را مورد تمسخر قرار داد احیای رسم مدیحه سرایی در سراسر این دوره جز دورهی میرزا صدرات امیر کبیر مورد توجه امرا و وزرا بوده است جواب سوال5:قالب شعر در این دورهعموما قصیده است و سرمشق شاعران در این قالب شعری استادان دورهی اول شعر دری مانند منوچهری،فرخی،معزی،انوری وکمال الدین اسماعیل.بعد از قالب قصیده قالب غزل رواج داشته که البته به سبکی غیر از سبک صاعب بوده است.جواب سوال6:در بیان معجزات حضرت محمد«ص»و دلیری های حضرتعلی«ع»در نوع ادبی حماسهی مذهبی مصنوع سروده شده استخودآزمایی درس 12: جواب سوال1: الف) ضرورت روی آوردن به دانش وفن جدید که پی آمد جنگهای ایران وروس بود.
ب)رفت وآمد ایرانیان به اروپا وآشنایی با تحولات جدید علمی ؛فنی؛اقتصاصی وسیاسی غرب
پ)رواج وگسترش روزنامه نویسی
ت) رواج وصنعت چاپ
ث) ترجمه ونشرآثار اروپایی
ج) تاسیس دارالفنون به همت امیر کبیروگسترش دانشهای نوین
جواب سوال2: الف)افراط در تقلید از مظاهرفرهنگ غربی (نوگرایی اجتمتعی وفرهنگی وآشنایی با پدیده های نوومظاهر فرهنگ جهانی)
ب) بیزاری ازعوامل بازدارنده ی سنتی که گاهی به معنای روی گردانی از ارزش های اصیل وباورهای مردمی بود.
جواب سوال 3: الف) عمومیت یافتن شعر به عنوان زبان برنده ی نهضت مشروطه ب)دگرگون شدن نگرش شعر او نویسندگان نسبت به جهان ودر نظر گرفتن مجموعه ی حیات به عنوان واقعیتی ملموس وهدفدارپ) تغییر وتحول در ساخت فنی شعر یعنی در زبان وموسیقی ت) ورود برخی تخیلات تازه در شعر ث) تغییر در محتوا ودرون مایه ی شعر
جواب سوال4:ز نظر ساخت فنی (زبان وموسیقی)شعر بیداری دو مسیر مجزا ومتفاوت رادر پیش گرفت؛گروهی مانند ادیب الممالک فراهانی وبهار باتکیه بر سنت های ادبی از زبان فاخر وپرصلابت گذشته که به عروض وسنن موسیقیایی تکیه داشت استفاده می کردند وبه آن پای بند بودند گروهی دیگر هم مانند نسیم شمال ومیرزاده ی عشقی وعارف قزوینی زبان مردم کوچه وبازاربرگزیدند واز قبول عام برخوردار شدند.
جواب سوال5: آزادی ؛وطن؛قانون؛تعلیم وتربیت نوین؛توجه به علوم وفنون جدیدوتوجه به مردم.
جواب سوال6:وطن به معنای سرزمینی که مردمانی دارای مشترکات قومی؛زبانی وفرهنگی در آن زندگی می کنند؛مفهوم دیگری است که از عصربیداری واردقلمرو ادبیات فارسی شده است.در اشعار بسیاری از شاعران از جمله بهار وادیب المملاک مایه های وطنی (وطنیات) فراوانی به چشم می خورد.تا پیش ازاین زمان وطن بیشربه معانی زادبوم وسرزمینی بود که شخص درآن پرورش یافته بود یادر معنای وسیع تردر مورد مسلمانان کل عالم اسلام را در برمی گرفت وبه نوعی به شعار«اتحاد اسلامی» باورمند بود.
جواب سوال7:در عصر بیداری تهران به عنوان پایتخت به مهمتری مرکز شعر هنر مملکت تبدیل شده بود.بعد از آن بازار سیاسی ومطبوعاتی تبریز از شهرهای دیگر گرم تر بود ازآن جهت که در سر راه اروپا قرار داشت واخبار واطلاعات جدید درآن شهر بیس از دیگر شهرها رواج پیدا می کردوبه عنوان مرکز ایالت آذربایجان ومجاورت با دو کشور بزرگ عثمانی وروسیه ی ترازی شاهان قاجار از همان ابتدا تبریز رامقر ولیعهد وپایتخت دوم کشور قرار داده بودند.
خودآزمایی درس13:جواب سوال1:مضامین شعر اووطنیات وموضوعات سیاسی واجتماعی روز بود که در آن روزگارمورد توجه واقبال عموم بوده است.شعر ادیب مانند بساری از شاعران عصر بیداری از زندگی سیاسی او جدا نبودوبه همین جهت اغلب اشعارش ابتدا در روزنامه ها به چاپ می رسید که بعدها به صورت مجموعه ای جداگانه گردآوری ومنتشر شد.اشعار دیوان او به طرزبارزی از حوادث و مسائل سیاسی آن روزگار متاثرند.
جواب سوال2:الف) صلابت شاعران سبک خراسانی رازنده کرد.
ب) شیرینی وسادگی بیان فرخی وشکوه واستواری زبان وسرزندگی وشادابی اندیشه بخر دانه ی رودکی در قصاید او دیده می شود.
پ) در توصیف ها وخمریات اوروح کلام وپیام منوچهری وخیام موج می زند.
ت) شعر او از سخن حماسی وعواطف وطنی فردوسی مایه گرفته است.
ث) روح دیانت وایمان به صورتی لطیف در شعر اوجلوه گری می کند.
جواب سوال3:اگر بخواهیم تنها دو مروارید گران بها از دریای معانی شعر بهار صید کنیم آن دو چیزی جز آزادی ووطن نخواهد بود.وطن یکی از موضوعات مهم شعری اوست که با احاطه اش بر تاریخ وفرهنگ ایران آمیخته شده وبه صورت عشق به وطن در سراسر دیوانش جلوه گری می کند.
جواب سوال4:دهخدا-به یاد بود دوست شهید خود میرزا جهانگیر خان صوراسرافیل سروده است که روح تجدد ادبی زمان نیز در آن آشکار است.
جواب سوال5:همه گونه شعر در دیوان بهار یافت می شود ومحتوای آن ها هم گوناگون است.اشعار آغاز جوانی اویعنی دورانی که ملک الشعرایی آستان قدس را هم بر عهده داشته بیش تر مدح است ومنقبت که به مناسبت های گوناگون مذهبی سروده شده و در این اشعار از استادان صاحب نام پیشین پیروی کرده است. در قطعات او نیزمحتوای اخلاقی واجتماعی غلبه دارد ودر آن ها بعضی لطایف وحکا یات عبرت آموز ونکته بینانه را به رشته نظم کشیده است.درون مایه ی مثنویات او هم به مانند قطعاتش اندرزی واجتماعی است که بیشتر رایحه ی تقلید از نظامی وسنایی وجامی از آن ها به مشام می رسد.مسمط های او تقلید موفقی از منوچهری است.
جواب سوال6:شیوه ی قصیده سرایی او بیشتر بر تقلید از شاعران دوره های پیشین به ویژه انوری استوار است وبه دلیل احاطه اش بر تاریخ وادب عربی شعر او گاه از اشارات مهجور ونا مانوس به اقوال وامثال عربی و پیشینیان خالی نیست.
جواب سوال7:ادیب الممالک فراهانی-محمد تقی بهار.
خودآزمایی درس14:
جواب سوال1:ویژگی عمده ای که به شعر وی اهمیت واعتبار می بخشد گذشته از سادگی وصمیمیت زبانی مضمون ومحتوای آن است که در سالهای عصر بیداری از عمق وجود مردم مایه می گرفت ونظر خاص وعام را به خود جلب می کرد.این صمیمیت در لحن ومضمون وقتی با آزادگی وآزاد اندیشی وصداقت جبلی گوینده آن توام باشد قصه های شیرین لطیفه ها نکته سنجی وطنز پردازی های نسیم شمال رابیش از پیش به روح وجان مردم نزدیک می سازد.
جواب سوال2:اگر چه تصنیف سازی فارسی را عارف ابداع نکرده است اما تصنیف سازی عرصه ی هنری مسلم عارف است.از این جهت که وی به این دو نوع ادبی جانی تازه بخشید وآن را با مهارت وامتیازی بارز برای بیان مقاصد ومضامین ملی به کار گرفت.امتیاز بزرگ تصنیف های عارف در آن است که او خود شاعر وموسیقی دان بود وصدای خوشی هم داشت.تصنیف های او ساده وصمیمی وهر کدام به مناسبت خاصی سروده شده است.
جواب سوال3:مضمون اشعار عشقی از دایره ی مضامینی که معاصران وهم فکران او به کار می برند بیرون نبود.مضامینی چون رنج دهقان وکارگرفاصله طبقاتی زیاد ظلم وفساد دولتیان عقب ماندگی وسیه روزی کشور رواج نادانی وخرافات وبی خبری وبی ادراکی مردم.شعر عشقی از لحاظ زبان وبیان پختگی لازم را نداشت وبیشتر به سبک روزنامه ای پسند آن روزگار بود.اگر موضوع شعر عشقی روزی کهنه شود ونقش آن در زندگی اجتماعی منتفی گردد هیچ چیز در دیوان اونخواهد بود که بتواند آثارش را ازآسیب زوال ایمن نگه دارد.با این حال بعضی عشقی را به جهت آفرینش «سه تابلومریم»(ایده آل عشقی)از نظر سنت شکنی پیشوای سبک جدید دانسته اند.
جواب سوال4:بریدن شعر وادب از خواص وطبقات مرفه ودر بار وروی آوردن آن به مردم کوچه وبازار موجب شد که در این عصر بیشتر از همیشه نیازها وتمایلات عامه ی مردم وطبقات محروم جامعه در شعر منعکس گردد وشاعران برخاسته از میان مردم تصاویر وآهنگ کلام وبیان خود را زندگی ورنج های مردم بگیرند ودر نهایت نیز در میان مردم سر به خاک نهند.در این دوره ادبیات هم مثل دیگر مظاهر اندیشه وفرهنگ به مردم روی آورد وانعکاس ارزش های اجتماعی را وجهه همت خود قرار داد.بنا براین از شعر این دوره نه به عنوان پدیده ای تجملی ومنحصر به گروه های محدود بلکه همچون امری عمومی ومتعلق به گروه های وسیع جامعه باید سخن گفت که به جای ارتباط مستقیم با دربار وگروه های بالای اجتماع از طریق مطبوعات متعدد وبا محتوای سیاسی وانقلابی مورد علاقه ی همگان مخاطبان راستین خود رادر گوشه وکنار شهرستان ها وحتی روستا های کشور سراغ می گرفت.
جواب سوال5:فرخی یزدی در سال 1306هجری قمری در یزد متولد شد.در دوران مدرسه به خاطر شعری که سروده بود از مدرسه اخراج شد.در جوانی به فرمان حاکم یزد لب هایش رادر زندان دوختند.پس از امضای مشروطیت روزنامه ی اقتصادی«طوفان»رادر تهران منتشر کرد.در دوره ی هفتم مجلس وکیل مردم یزد شدوبه دلیل فشارهای فراوان بر او ازراه مسکوبه برلن رفت.بعد از مراجعت به تهران به مخالفت با قرارداد1919میلادی پرداخت.یک بار ازسوء قصد جان به در برد ویک بار هم در زندان اقدام به خودکشی کرد.سر انجام در سال 1318ش.باتزریق آمپول هوا در زندان به قتل رسید.
جواب سوال6:حتوای غزل او نه عشق وعواطف شخصی بلکه سیاست ومسائل حاد اجتماعی است او طرفدار کارگر ورنجبر است ومایه ی اصلی شعرش همان مسائلی است که سید اشرف الدین عارف عشقی وبهار طرح کرده اند.
خودآزمایی نمونه بخش هفتم:جواب سوال1:یکی از ویژگی های شعر عصر بیداری روی آوردن آن به مردم بود.شعرهم از نظر مفهوم ومضمون و هم از جهت زبان وقالب وحتی تخیل به صورتی درآمد که بتواند پیام شاعر را به عامه ی مردم برساند.همین امروآشنایی برخی از شاعران با جریان های ادبی واجتماعی روسیه در آستانه انقلاب اکتبر سبب شد شاخه ای از ادبیات به وجود آید که از آن به عنوان ادبیات کارگری یا ادبیات محرومات یاد می کنند که موضوع اصلی آن نیازها ومحرومیت های توده ی مردم ودفاع از حقوق محرومان ورنجبران است.
جواب سوال2:آزادی در شعر این دوره تقریبا به مفهوم دموکراسی غربی نزدیک می شود وبه طور کلی به این معنا است که مردم علاوه بر حقوق وآزادی های فردی از نظر اجتماعی نیز مختارند سرنوشت سیاسی واقتصادی خویش وسرزمین خود را معین کنند.چنین پایه ای پیش تر ازآن در ادبیات وفرهنگ شعری ما وجود نداشت ونخستین بار در دوره ی مشروطیت پدیدآمد.
جواب سوال3:تغییرو تحول شعر عصر بیداری تنها به قالب وتخیل محدود نماند بلکه از نظر محتوا ودرون مایه هم پا به پای زمان پیش می رفت.دوران مدیحه سرایی وتوصیف قراردادی پدیده های طبیعی ونیز عارفانه سرایی وغزل گویی که با ساخت فرهنگ وجامعه ی گذشته وفق داشت وتا حد زیادی از عهده ی ایفای نقش ها ی سیاسی واجتماعی تازه بر نمی آمد وبه پایان رسیده بود وبه موازات حضور روز افزون مردم در صحنه سیاست واجتماع در عرصه ی ادب نیز مضامین واندیشه های تازه ای پیدا شد که از همان تحولات ناشی از مشروطیت الهام می گرفت.
جواب سوال4:شعر عمومیت یافت وبه عنوان زبان برنده ی نهضت در اختیار مطبوعات قرار گرفت.
جهان شناسی شاعران با الهام از مقتضیات زمان شکل می گرفت ونگرش شاعران ونویسندگان دگرگون شد.
از نظرساخت فنی یعنی زبان وموسیقی دو مسیر مجزا ومتفاوت در شعر پیدا شد:
الف) شیوه ی شاعران آشنا به سنت های ادبی ایران ب) شیوه ی شاعران مردمی متاثر ازفرهنگ کوچه وبازار.
تخیل قالب شعری بیش وکم بی تغییر ماند.
درون مایه ومحتوای شعر این دوره هم تغییر یافت
جواب سوال7:رنج دهقان وکارگر فاصله طبقاتی زیاد ظلم وفساد دولتیان عقب ماندگی وسیه روزی کشور رواج نادانی وخرافات وبی خبری مردم وبی ادراکی مردم.
خودآزمایی درس15:جواب سوال1:آنان می کوشیدند موضوع های تازه رادر قالب شعر سنتی بریزند مثلا درغزل به جای معشوق سنتی از مام وطن ودر قصیده به جای توصیف اسب وقاطردر وصف هواپیما وقطار سخن گفتند.
جواب سوال2:به ایرج میرزا زیرا وی با به کار گرفتن زبان محاوره وموسیقی طبیعی فارسی به سادگی وروانی بیان شاعرانه کمک کرد وبه سبب سبک جدید ومردم پسندی که به وجود آورد عنوان سعدی نورابه خود اختصاص داد.
جواب سوال3:تقی رفعت.او در دوره نوگرایی بحث های پراکنده وبی سامانی راکه در مطبوعات مطرح شده بود به مسیر طبیعی خود کشاند.سلسله مقالاتی با عنوان عصیان ادبی نوشت ودرچند شماره ی پیاپی روزنامه ی تجدد منتشر کرد وبحث های تازه ای در روزنامه های«تجدد» و«آزادیستان»تبریز پیش کشید.او رسما اعلام کرد که ادبیات گذشته ی ایران در ذهن محافظه کاران هم چون سدی استوار برسر راه تجدد واقعی ایستاده است وما برآنیم که در بنیان این سد رخنه افکنیم.خود نیز برای رخنه افکندن در بنیاد هزارساله ی شعر سنتی قطعه شعری سرود که هم از نظر قالب وهم از نظردید ومحتوا با شیوه ی معمول در نزد قدما تفاوت داشت ودر آن قافیه بندی وتساوی مصراع ها رعایت نشده بود.
جواب سوال4:جعفر خامنه ای از نظر زبان ودید شاعرانه با اسلوب پیشینیان تفاوت داشت.در قالب چهار پاره یا«دو بیتی پیوسته» مصراع های زوج هم قافیه اند.اما سروده ی«به وطن» خامنه ای از نظر قافیه بندی وشیوه بیان نیز قابل توجه وقافیه در مصراع اول وچهارم است./مضمون وطن یکی از درون مایه های رایج پس از مشروطه است.
جواب سوال5:تقی رفعت 2- جعفر خامنه ای 3- بانو شمس کسمایی
جواب سوال6:در نیمه دوم سال1294 شمسی در تهران تشکیل شد.اعضای این انجمن گروهی از جوانان ادیب وباذوق بودنن وهدف آن ها ترویج معانی جدید در لباس شعر ونثر قدیم وتعیین وتعیین حدود انقلاب ادبی ولزوم احترام به آثار برجسته ی پیشینیان بود.
خودآزمایی درس16:جواب سوال1:قصه ی رنگ پریده –در قالب مثنوی
جواب سوال2:به سبک پیشینیان وبه ویژه سبک خراسانی شعر می سرود.
جواب سوال3:افسانه ی نیما در شعر«یکی بود یکی نبود» از محمد علی جمال زاده در داستان کوتاه «تهران مخوف» اثز مشفق کاظمی در رمان و«جعفر خان از فرنگ آمده» از حسن مقدم در نمایش نامه.
جواب سوال4:قالب :تعزل نوینی که وزن وقافیه را در جای خود می آورد وبرای جلوگیری از تکرار میان بندها یک مصراع فاصله هست.(نوعی مسمط) محتوا:بیان دردها وتنهایی های شاعر وجامعه او
جواب سوال5:الف) نوعی تعزل آزاد که شاعر درآن به نوعی عرفان زمینی دست یافته است.
ب) منظومه ای بلند وموزون که درآن مشکل قافیه از هر چهار مصراع آزاد حل شده است.
پ) توجه شاعر به واقعیت های ملموس ودر عین حال نگرش عاطفی وشاعرانه ی او به اشیا
ت) تفاوت نگاه شاعر با شاعران گذشته وتازگی ودور بودن آن از تقلید
ث) نزدیکی آن به ادبیات نمایشی (در اماتیک) در پرتو شکل بیان محاوره ای
ج) سیر آزاد تخیل شاعر درآن
چ) بیان سرگذشت بی د لی ها وناکامی های خود شاعر که به طرز لطیفی با سرنوشت جامعه وروزگار او پیوند خورده است.
جواب سوال6:شعر ققنوس همان شکل وبیان کاملا تازه ی شعر فارسی است که هم از قید تساوی وقافیه ی سنتی آزاد است وهم تخیل وشکل ارائه آن با آن چه در شعر گذشته ی فارسی بود به کلی تفاوت دارد.شعری است تمثیلی که می توان آن را کنایه ای از سرگذشت خود شاعر دانست.سرودن اشعارتمثیلی از این پس درعصر نیمایی رایج می شود وخود نیما وپیروان او به این شیوه ی بیان روی می آورند.
جواب سوال7:به اعتقاد اوشاعر کسی است که چکیده ی زمان خود باشد وبتواند ارزش ها وملاک های زمان رادر شعر خود منعکس می سازد وبه اصطلاح فرزند زمان خویشتن باشد.
جواب سوال8:نیما وزن وقافیه را برای شعر لازم وطبیعی می داند اما برآن است که شکل ذهنی شعر باید شکل ظاهری آن راایجاد کند نه برعکس.از نظر اوقافیه زنگ مطلب است وشعر بی قافیه مثل آدم بی استخوان است.در شعر نیما قافیه مقید به جمله وجمله در خدمت محتوا است.هر جمله ی تازه قافیه است وهر قافیه جای مناسب خود راایجاب می کند واین امر مقید به فواصل معین نیست.
خودآزمایی درس17:جواب سوال1:خیر زیرا این شیوه نیز با همان اطمینان سابق به حیات خود ادامه داد.شعرسنتی به ویژه در میان دوگروه عوام کوچه وبازار وخواص دانشگاهی که هر کدام به دلایل خاص خود نمی توانستند پذیرای جریان های شعر نو نیمایی باشند رواج وگسترش کامل یافت.بنابراین هم زمان با جریان های شعر نو نیمایی عده ی زیادی از شاعران بر همان شیوه ی سنتی شعر گفتند.
جواب سوال2:نخست جریانی که ازهم از لحاظ قالب وصورت وهم از نظر محتوا یه شعر گذشته وفادار مانده وعناصر تازه ومضمون های جدید رانپذیرفته است.در نتیجه بدون اینکه بتواند تخیل وموسیقی تازه ای عرضه کند در حد تقلید صرف ازآن چه پیشینیان گفته اند باقی مانده است دوم جریانی که در عین مراعات قواعد وضوابط شعر قدیم از لحاظ محتوا در پاره ای موارد تخیل وموسیقی به مرحله ی تازه ای قدم گذاشته وتصاویر مربوط به زندگی امروز را منعکس ساخته است.
جواب سوال3:این تحول بیشتر در تنوع مایه ها به ویژه مایه های اجتماعی است .آشنایی وارتباط بیشتر بافرهنگ وادب مغرب زمین و روی آوردن به تاریخ واندیشه ی ایران پیش از اسلام در قلمرو شعر موجب این تنوع وتغییر شده است.
جواب سوال4:قصاید پروین پر نکته ونغز است وهر چند به پیروی از شیوه ی ناصر خسرو سروده شده اند اما روانی وسادگی اسلوب سعدی در آنها نمایان است.به این ترتیب در اشعار او دو شیوه ی خراسانی وعراقیبه گونه ای تلفیق شده وشیوه ای تازه ومستقل را پدید آورده است.
جواب سوال5:تقلیدی-او مضامین اشعار خود را از دیگران وام گرفته است ومضمون بکرو بدیع وبه کلی بی سابقه در دیوان اوزیاد نیست.انچه کار وی را ممتاز ومشخص می سازد شکل تصرفدر مضامین وکیفیت ارائه آن هاست که اغلب بدیع ونادر ومخصوص به خود اوست.
جواب سوال6:قالب این شعر قطعه وروش ارائه ی مطلب به شیوه ی مناظره است.پروین بیانی تمثیلی دارد و از شیوه ی جان بخشی سود جسته است.زبانش ساده وروان وگاهی از لغات نسبتا کهنه ی زبان مثل اوخ ؛بگریست؛هیمه و....استفاده کرده است. شعر پیامی اجتماعی دارد وبی برگی وبی بهرگی وبی ثمری رامایه ی تباهی ونابودی می داند.
جواب سوال7:شهریار در طریق نیمایی نیز طبع آزمایی کرد وقطعات زیبایی چون«ای وای مادرم»؛«دو مرغ بهشتی»؛«مومیایی» و«پیام به انشتین» را از خود به یادگار گذاشت.در اشعار نیمایی او مخصوصا در«پیام به انشتین» روح انسان دوستی وهم دردی با جهان انسانی گرفتاردر چنگال تمدن صنعتی موج می زند تا حدی که زبان او گاهی به مرز شعار نزدیک می شود.
جواب سوال8:او در منظومه ی «حیدر بابایه سلام» با دلدادگی تمام از اصالت وزیبایی های روستا وفرهنگ روستایی- که خود بدان متعلق بود-یاد کرده است. این منظومه با جان وروح واحساس شاعر پیوند خورده ودر واقع دارای جوهر شعر است وحاصل یک عمرتاملات عاطفی اورا در خود انعکاس داده است. به همین اعتبار می توان شهریار را شاعر «حیدر بابا» وشاعر«شکوه روستا» نامید.
خودآزمایی درس18:
جواب سوال1:استاد امیری فیروز کوهی از معتقدان ودوستداران شعر صائب بود وبه همین دلیل در اشعار او تامل بسیار کرد وبر دیوان وی که خود آن را به چاپ رسانید مقدمه ی مفصلی نوشت.وی به شیوه ی صائب شعرمی گفت وهمان نازک خیالی ها ومضمون آفرینی های عصر او را به کار می گرفت.
جواب سوال2:در شعر رهی لطافت وروانی غزل سعدی ونازک خیالی سبک هندی درآمیخته است. وی به سعدی ونظامی توجه خاص داشت ودم گرم مولوی هم در شعر اودمیده شده واز حافظ نیز تاثیر محسوسی پذیرفته است.
جواب سوال3:قالب شعر پروین اعتصامی قطعا وقالب شعر رهی معیری غزل است. از نظر درون مایه قطعه ی پروین توصیه به غنیمت شمردن جوانی است ولی شعر رهی ابراز حسرت واندوه به خاطر از دست دادن جوانی است. برهمین اساس شرپروین از حیث انواع ادبی (به لحاظ محتوا) جزء ادب تعلیمی است وسروده ی رهی از نوع غنایی به شمار می رود.شعر رهی به نسبت شعر پروین بیشتر از آرایه های ادبی سود برده است.
جواب سوال4:حمیدی شعر گفتن رااز حدود سال1313 شروع کرد.دهه اول حیات شاعرانه ی اودر عوالم عاطفی ورویاهای ایام جوانی گذشت.بنابراین موضوع شعراودرآغاز جوانی عموما عشق وغزل ومایل به سبک خراسانی بود. به تدریج از سال 1324 به مضامین اجتماعی وطنی وتاریخی گرایش یافت که حاصل آن پختگی واستواری شعر واستقلال زبان بود.
جواب سوال5:سبک شعرحمیدی به ناصر خسرو ومتمایل ولی از دشواری های شعر وی فارغ است.زبانش نرم تر ولطیف تروشعرش البته در مایه های دیگر است.وی ازسبک عراقی نیز متاثر بود ودر مجموع رنگ غنایی بر شعر حمیدی چیرگی دارد.پس از آن مضمون های اجتماعی ووطنی در شعرش جلوه گرند.
جواب سوال6:لحنی حماسی وزبانی روشن وپر احساس دارد.این شعر محتوایی اجتماعی دارد.
جواب سوال7:قالب شعر غزل است.از نظرمحتوا ودرون مایه جنبه ی اجتماعی دارد زبانش نرم ولطیف وساده ودلنشین است واز آرایشهای لفظی ومعنوی«تشبیه؛استعاره ؛ایهام و...» استفاده کرده است.شاعر از بی وفایی اهل زمانه شکوه می کند.در ادبیات پایانی به مسئله ی شهادت نیز اشاره دارد.
خودآزمایی نمونه بخش هشتم:جواب سوال1:زیرا این کار فقط زمانی می تواند صورت پذیردکه در اندیشه و نگاه شاعر واسلوب بیان فارسی هم تحولی بنیادی و ریشه دار پدید اید در حالی که در ان زمان این اتفاق رخ نداد.چنین تحولی تنهاپس از یک دوره طولانی پیکار میان کهنه و نو محقق گشت.جواب سوال2:تقی رفعت و مرکز عمده ان شهر تبریزو سنگرشان نشریه های تجدد و ازادیستان بودجواب سوال3:جنبش مشروطیت،جنگ جهانی اول،کودتای1299وسرانجام فروپاشی سلطنت قاجار و انتقال قدرت به رضا خان«1304ش»جریان نوگرایی را شتاب بخشید. جواب سوال5:بز ملا حسن مسئله گو؛میر داماد؛عمورجب؛خروس وبوقلمون؛پرنده ی منزوی.
جواب سوال6:زیرا نیمادر این سال شعر ققنوس راکه شکل وبیان کاملا تازه ای داشت وهم از قید تساوی وقافیه ی سنتی آزاد بود وهم تخیل وشکل ارائه آن با شعر گذشته ی فارسی به کلی تفاوت داشت داشت منتشر کرد.
جواب سوال7:تفاوت به این شرح است:شعر آزاد یا نیمایی وزن عروضی دارد اما جای قافیه درآن مشخص نیست.وشعر سپیدآهنگ دارد اما وزن عروضی ندارد وجای قافیه ها درآن ثابت نیست.
جواب سوال8:شاعر باید درمسیر جست وجوی جلوه های عینی ومشهود به شکل ذهنی شعر دست یابد.برای این کار لازم است دیدن را جای گزین شنیدن کند یعنی در حقییقت تجربه رادر قلمرو شعر وارد کند.کار هنر عبارت است ازنشان دادن تصویر انفرادی وعینی ونه تصویرهای ذهنی وقراردادی.به این ترتیب باورود تجربه به قلمرو شعر باید از صورت های قالبی ومفاهیم تکراری وقراردادی پزهیز شود.
جواب سوال9:دگرگونی در شیوه جدید نیما از سه دیدگاه مورد توجه است:الف) نیما شعر رااز نظر محتوا نوعی زیستن می دانست
ب) از نطر ذهنی شاعر باید در مسیرجست جوی جلوه های عینی ومشهود به شکل ذهنی شعر دست یابد.
پ) باید در شکل وقالب کار نیز تحولی پدید آید.
جواب سوال10:شعر سنتی عصر نیما ازنظرقالب وصورت وحتی مضمون تفاوت محسوسی با شعر گذشته ی فارسی ندارد وفقط پاره ای از قالب ها مثل چهار پاره با اقبال روبه روشدودر عوض برخی قالب ها مثل مستزاد بحر طویل ومخمس که در دوره ی بیداری رونق بیشتری یافته بود از رواج افتاد.دیگر قالب های معمول در شعر سنتی این دوره عبات اند از:غزل؛قصیده؛مثنوی؛مسمط؛وترکیب بند که دقیقا بر شیوه ی پیشینیان سروده می شد. البته هیچ یک از سبک های شعری پیشین را نمی توان برمجموعه ی شعر سنتی این دوره مسلط دانست.
جواب سوال11:این جریان در عین مراعات قواعد وظوابط شعرقدیم از لحاظ محتوا ودر پاره ای از موارد تخیل وموسیقی به مرحله ی تازه ای قدم گذاشته وتصاویر مربوط به زندگی امروز رامنعکس ساخته است.این اشعار جلوه های گوناگون دارد.
الف) لحن صمیمانه در بیان حال وشکایات از روزگار
ب) توصیف یکی از پدیده های تمدن جدید
پ) دریافت تازه وآوردن توصیف ها وتعبیرهای جدیدبا استفاده از مفاهیم کهن وسنتی
ت) ادراک شاعرانه ودریافت تازه از واقعیت های اجتماعی
ث) بافت وتصاویر تازه ورنگی از مفاهیم غنایی روزگاراز نگاه انسان امروز
ج) توجه به افتخارات گذشته ومفاخر ملی وتاریخی.
جواب سوال12:منا ظره های او حالت تمثیلی وگاهی علاوه بر این صورت تشخیص(شخصیت بخشی انسان نمایی) وشعور یافتن غیر ذی شعور را پیدا می کند وطرفین مناظره گاهی دو انسان یا دو جانور یادو شئ هستند.
جواب سوال14:پروین در روزگارپرآشوب وپر مسئله ای می زیسته است واختناق سیاسی ودشواری های اجتماعی زمانه ی اودر شعراغلب شاعران به صورت های پوشیده وآشکار مطرح شده است اما وی با لطافت روح ومناعت اندیشه ای که می توان از آن به گونه ای عرفان جدید تعبیر کرداز کنار همه ی این مسائل گذشته وبه جای منعکس ساختن اوضاع اجتماعی وسیاسی نا مطلوب با طرح کلیات اخلاقی وبیان فقر ومحرومیت ونیاز های شدید عاطفی به ویژه در نسل جوان به نوعی برداشت اجتماعی-اخلاقی بسنده کرده است.
خودآزمایی درس19:
جواب سوال1:اندیشمندان قرن نوزدهم قرن آینده را به قرن سعادت بشر می پنداشتند وبه آن دل بسته بودند.اما این آرزو به یاس بدل شد زیرا پس از اولین دهه ی قرن بیستم جنگ جهانی اول در گرفت وثابت کرد که انسان با سعادت حقیقی قرن ها فاصله دارد.
جواب سوال2:واژه ی کلیدی قرن بیستم «مدرن» است .کلمه مدرن جوهره وستون فقرات هنر وادبیات قرن بیستم را تشکیل می دهد.رشد سریع جمعیت بسط واشاعه ی فرهنگ توده ی کثیری از مردم کتابخوان را به وجودآورد که می بایست درسطوح گوناگون زمینه ی خرسندی آن ها فراهم گرددواین از عوامل مدرن بودن به شمار می رود.
جواب سوال3:بنای مکتب سوررئالیسم براصالت وهم ورویاوتداعی آزاد وصورت های پنهان در ضمیر ناخودآگاه است.
جواب سوال4:شاعر شعر می گوید برای آنکه چیزی را پنهان کرده باشد.زیرا شعردارای ابهام فردی است و هنرمند هم نمی تواند ابهام آن را برطرف کند ومخاطب آگاه با تحلیل وتفسیر شعر می تواند گریزی بزند به آن چه شاعر آن رامخفی کرده است.در تمام مکتب های جدید هنری نوعی گریز از بیرون به درون می توان یافت.هنرمندان این مکتب هاآثار خود را به شیوه ی غیربازنمایی یاغیرشیئی ارائه می دادند واین شاید بدان معناست که هنرمند نمی خواهد چیزی را بیان کند بلکه می خواهد آن را پنهان کند هما ن طورکخ رولان بارت نقاد معاصرفرانسوی گفته است که«شعر بیان کتمان است».
جواب سوال5:تردیدی نیست که در قرن بیستم پس از بروز آن همه فجایع انسانی هنر وادبیات راه طغیان در پیش گرفت.این طغیان اگرچه به نوعی هرج ومرج شباهت داشت اما در حقیقت درون گرایی حاد وپیچیده ای بود که نشان می داد انسان امروز به درون خویش گریخته است وآن چه در بیرون او ودر برابر چشمانش بروز می کند برایش قابل تصوروپذیرش نیست.انسان له شده درزیرچرخ دنده های فن آوری وجنگ می خواهد برای ذات خویشتن معنایی بیابد وچون ناامید می شود به یاس فلسفی می رسد ودست بسته منتظر مرگ می ماند.
خودآزمایی درس20:
جواب سوال1:توصیه می کردند که روزنامه وقیچی بردارندو کلمات را ازهم جداکنند ودر یک کیسه بریزند وتکان دهند سپس آن ها راکنار هم بگذارند.
جواب سوال2:واژه ی سوررئالیسم رانخستین بار«گیوم آپولینر» برای نامیدن یکی ازنمایش نامه هایش به کار بردوآن رادرام سوررئالیست نامید.هدف آپولینر این بود که اثر خودرا نوعی شعر خیالی وتفننی بی سابقه معرفی کند.
جواب سوال3:الف) تبدیل حالت های ظاهرامتناقض«رویا»و«واقعیت» به یک جور واقعیت مطلق
ب) بیان شفاهی یا کتبی عملکرد حقیقی اندیشه وبه عبارتی؛سوررئالیسم؛اندیشه ی القا شده در غیاب هر گونه نظارت عقل وفارغ از هر نوع نظارت هنری یا اخلاقی است.
پ) سوررئالیسم وسیله ای برای آزاد سازی مطلق ذهن واندیشه وامثال آن
ث) مصمم به ایجاد انقلاب
ج) هم ردیف قرار دادن سوررئالیسم با واژه ی انقلاب برای نشان دادن خصلت عینی وبی غرض انقلاب.
ه)همه چیز مارا به سمت این باور سوق می دهد که ذهن انسان دارای نقطه ای است که در آن مرگ وزندگی خیالی وواقعی گذشته وآینده انتقال پذیر وانتقال ناپذیر بالا وپایین نقیض هم به نظر نمی رسند.
د) با ادبیات کاری نداریم اما اگر لازم شود مثل هر کس دیگری می توانیم از آن استفاده کنیم.
جواب سوال4:دادائیسم با هیچ یک از قوانین طبقه بندی هنروزیبایی شناسی هم خوانی ندارد وپیروان آن بیش حد به پوچی امور جهان معتقدند.آن ها برای رهایی از این پوچی همه ی سنت های کهن رالگد کوب خواهش های خود می کنندولی هیچ عقیده ی تازه واستواری به جای آن نمی آورند. در مقابل سوررئالیسم هدف خود را فراتر از محدوده ی هنر وادبیات قلمداده کرده ودر صدد آزادسازیانسان از قید وبندهای تمدن سود جوی قرن بیستم است.برای خروج ازبن بست ونجات یافتن از ویروس دادا بسیار عالمانه بنیاد نهاده شده.
جواب سوال5:عارفان ونیز نمادگرایان معاصر به ویژه سهرراب سپهری .زیرا عارفان نیز برای بیان مقصود خویش از نمادها بهره می گیرند.
جواب سوال6:عناصر سورئالیستی مانند احساسی کردن زمزمه ی شب ستاره بودن انسان وبه زمین افتادنش چکیدن باران بردیوار تشنه ی روح که در شعر فانوس خیس از دنیای واقعی انسان فراتر است.
خودآزمایی درس21:
جواب سوال1:عناصر سازنده ی مدرن عبارتند از:خرد؛حقیقت؛سنت؛اخلاق وتاریخ.
جواب سوال2:آثار«کامو» بیان کننده ی توانایی شگرف اودرهم دردی با انسان از خود بیگانه است.
جواب سوال3:اصول پست مدرنیسم را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:
اصل اول:انکار حقیقت وبی اعتباری سنت ومدرنیسم.
اصل دوم:انکار واقعیت براساس این مکتب هیچ واقعیت نهایی ئجود ندارد.
اصل سوم:زندگی انسان یک وانمود گر به جای واقعیت است از این رو غیر واقعی است.
اصل چهارم:پست مدرنیسم بربی معنایی استوار است.
اصل پنجم:شک اندیشی ؛باید به همه چیز شک کرد وهیچ چیز را به تمامی نپذیرفت.
اصل ششم:که ظاهرا تنها اصل مثبت این نظریه به شمار می رود این است که پست مدرنیسم به گوناگونی وکثرت نظر دارد وبر چند گانگی فرهنگ ها؛قومیت نژاد؛جنسیت؛حقیقت وحتی خود تاکید میکند وبرآن است که هیچ یک از این ها نباید بر دیگری ترجیح داده شود.
جواب سوال4:ارنست همینگوی زیرا پیام این کتاب این است که «انسان برای شکست آفریده نشده است. او ممکن است نابود شود اما شکست نمی خورد».
خودآزمایی درس22:
جواب سوال1:اعراب به علت زندگی کوچ نشینی ونداشتن مدنیت وشهرنشینی مجالی برای پرداختن به انواع هنر نداشتند؛زیرا مدنیت که لازمه ی آن زیستن در شهر بود در زندگی عرب نمی توانست مفهوم داشته باشد.بنا براین عرب را هنری می بایست که با زندگی خانه به دوشی او سازگار باشد وچه هنری کم خرج تروسبکبارتر از هنر کلامی یعنی شعروخطابه.
جواب سوال2:الف) حسی بودن محتواوبرخورد باطبیعت که بر جریان های عاطفی وغریزی استوار است.
ب) مسائل معنوی در حد پند واندرزهایی ساده وبسیاری اخلاقیات برای هم زیستی مسالمت آمیز افراد وقبایل.
پ) مفاخر ومباهات نسبت به مکارم اجداد وقبایل ونیز هجووبر شمردن معایب حریف وبزرگ جلوه دادن فضایل قبیله واجداد خویش.
ت) غرور وعزت نفس که از صفات مهم مردان بزرگ وشاعران بزرگ منش است.
ث) آزادی رهایی وبی قید وبند بودن که شاعرجاهلی رادرابراز نظر گستاخ وشجاع می کرد.
جواب سوال3:شاعرانی که بخشی اززندگانی هنری آنان در عصر جاهلی وبخشی دیگر در دوره ی اسلامی سپری شده است.
جواب سوال4:زیرا بیشتر شاعران وادیبان این عصر دورگه بودند؛یعنی از پدرومادری زاده شده بودند که یکی عرب ودیگری غیر عرب بود وادبیات زاییده ی اندیشه ی آنان آمیخته ای از ادب عرب وغیر عرب بود.
جواب سوال5:شاعر عرب هنوزبر اطلال ودمن زاری می کرد ودر چهار چوب قالب های آهنین شعر کهن اسیر بود.
جواب سوال6:اشغال مصر توسط ناپائون وباز شدن پای اروپائیان به این سرزمین کشفیات باستان شناسی درمصر تاسیس مدارس متعدد به سبک غربی ها ورود صنعت چاپ وانتشار مطبوعات ورود فرهنگ غربی به مصر توسط دانشجویان از عواملی بود که ساکنان خفته ی وادی نیل را از خوابی گران که قرن ها به طول انجامیده بود بیدار کرد.
جواب سوال7:کسانی که به دوره های در خشان ادب عرب چون عصر اموی وعباسی توجه کردند وضمن پرداختن به انسجام شعری خویش را از بند شعرمنحط عصر عثمانی آزاد ساختند وبه روش قدمای خود توجه کردند.
جواب سوال8:گروهی از شاعران رمانتیک شاعران بلاد مهجر بودند که از ابنان به آمریکای شمالی وجنوبی مهاجرت کرده بودند.مسائلی چون دوری از وطن دردها ورنج های عمیق زندگی ونوعی گرایش صوفیانه در شعرآن ها دیده می شود.گاهی حس درد وتاثیرآن قدر در شعر این شاعرران گسترده می شود که هستی را زیر سوال می برند واز درد ندانستن سرنوشت انسان وراز هستی شکایت می کنند. این احساس گاهی نیز به سرکشی می انجامد.
جواب سوال9:دسته بندی های سیاسی در مصر پس از انقلاب ومطرح کردن توده ها به عنوان قهرمانان سرنوشت ساز کشورها مسئله ی«تعهد» در ادبیات وهنر را برای اولین بار در ادب عرب مطرح ساخت.
جواب سوال10:شعر امروز عرب یکی از پربارترین شعرهای جهان پویای عصر حاضر است. شعری است که صراحت دارد خشمگین است ومدت هاست پوسته های سخت محافظه کاری را ترکانده است واز اعماق حنجره با تمام فریاد می زند:«من وجدان بیدار ملت عربم» این شعری است که حقیقت عریان آن به حدی ناباورانه وغافلگیرانه است که بسیاری تاب شنیدنش راندارند.این صراحت در انتخاب قالب وشکستن دیوارهای کهنه ی اوزان در شعر نو عرب که ازهر قید وبندی آزاد شده است دیده می شود.
جواب سوال11:خانم نازک الملائکه شلعر عراقی.
خودآزمایی درس23:
جواب سوال1:«اللاجئه زن آواره» از کامل سلیمان (شاعر لبنانی)
جواب سوال2:سه ویژگی عمده داشت:1) شعر شاعران بیانگر عواطف احساسات وواکنش اعراب فلسطین است که به طور مستقیم در معرض مشکلات وواقع ناگوار ناشی از سلطه جویی اسرائیلی ها قرار داشتند.2) موضوع این اشعارمسائل ویژه ی روز مثل:فروش زمین به یهودی ها وماهیت رهبران وقت فلسطین بود.3) این اشعار برگسترش مبارزه علیه حکومت تحت الحمایه وصهیونیسم تاکید می ورزند وتوجه اعراب را به خطر موحشی که آینده ی یک سرزمین عربی راتهدید می کرد جلب می کنند.
جواب سوال3: عبدالوهاب البیاتی؛محمد درویش؛سمیح القاسم؛جبراابراهیم جبرا وشاعران عرب غیر فلسطینی چون نزار قبانی.
جواب سوال4:اشعارشعرای فلسطین درباره ی رویدادها ورنج ها ومصایب مردم فلسطین است.
جواب سوال5:زیرا پس از این تاریخ بود که مشکل رویدادهای فلسطین به شکلی فراگیردر آثار ادبی غیر سیاسی منعکس شد.
جواب سوال6:در اشعار پیش از1948حضور مذهب چشم گیر است وپس از این تاریخ ملی گرایی وانسان دوستی به همراه مذهب در سطح گسترده ای مطرح می شود.
خودآزمایی درس24:
جواب سوال1:به طور کلی در دوران جدید دوگرایش عمده رادر ادبیات داستانی عرب می توان پی گرفت که عبارتنداز:گرایش تاریخی وگرایش اجتماعی.
جواب سوال2:جرجی زیدان بکی از نویسندگان روش فکر عرب است که می کوشد با طرح مباحث تاریخی وتطبیق آن بااجتماع کنونی عرب با ارائه ی الگوهای اخلاقی والا ورشادت ها ومردمی ها ومبارزه با فساد وتباهی تاریخ را باز گوکند.اومی کوشد تاریخ اسلام ومسائل آن رابه شیوه ای داستانی به مخاطبانش القا کند.از آثار اوست:ابومسلم خراسانی؛ دوشیزه ی قریش؛ فاجعه ی رمضان؛عروس فرغانه؛صلاح الدین ایوبی؛ زیبای کربلا؛ عباسه وجعفر برمکی؛ حجاج بن یوسف؛ احمدبن طولون.
جواب سوال3:اساسی ترین درون مایه های داستان ها وقصه های عرب عبارت اند از:
الف) بازگشت به خویشتن برای رهایی از ستم واحساس حقارت
ب) ارائه ی چهره ی واقعی جهان عرب به مردم برای ایجاد حرکت انقلابی
پ) رویارویی باسنت ها وجامعه ی سنتی عرب
ت) طرح مسائل عاشقانه ی غریزی وعرفان سطحی
ث) انعکاس زندگی مردم عادی(کشاورز؛پیشه ور؛کارگر) وعواطف واحساست آنها
ج) دعوت مردم به ستیز باغرب
چ) درون مایه ی اساسی بیشتر قصه های فلسطین؛پس ازاشغال فلسطین؛ مسئله ی اشغال وغصب سرزمین مقاومت است.
جواب سوال4:مصطفی لطفی المنفلوطی-دوضعف عمده ی آثار او عبارت انداز:1) این که او از جهت ابزار بیان ضعیف است ودر به کارگیری زبان کاستی هایی دارد.در زمینه ی ادبیات بینش عمیقی ندارد واز این رودر ارائه ی مطالب بامشکلاتی روبه رو میشود تا آن جا که ممکن است خواننده ی آثار خود را به سوء تفاهم وکج فهمی دچار سازد.به قول او لفظ رادرغیر ماوضع له قرار می دهد.
2) ضعف دوم او ضعف فرهنگی است ودلیل آن ناآگاهی او از علوم مشرق زمین ونداشتن پیوند با مغرب زمین وتمدن آن است.ازاین رو اودر تفکرات اجتماعی خویش تا حدی سطحی وساده نگر است وبه سادگی دچار دگرگونی وبی ثباتی می شود.
جواب سوال5:زمینه ودرون مایه ی بیشتر قصه ها ی اوغم ها ممشکلات اقشار فرردست جامعه است که با ریشه یابی رگه های خود شیفتگی در آثار او می توان علت این همه غم واندوه را یافت.در قصه هایش نوعی گریز ازواقعیت وجود دارد که در پشت اشکهای اوپنهان است.
جواب سوال6:سه دوره:الف) دوره ی اول:چهره ها ی لبنانی که اودر این دوره به دردهای اجتماعی مردم لبنان می پردازد.(قیام علیه بی عدالتی) ب) دوره ی دوم: دوره ی چنین گفت زردشت که جبران در این دوره با تمام توان دربرابر هستی می ایستد ومی کوشد همانند نیچه؛ فیلسوف؛ مشهور؛ سخن می گوید.پ) دوره ی سوم یا مرحله ی مصطفی: فلسفه گرایی رارها می کند وبه آرامش می رسد ومی خواهد به مردم هنر وشجاعت زیستن بیاموزد.